Zespół Niespokojnych Nóg cz.2

Epidemiologia:

Zespół niespokojnych nóg (ang. restless legs syndrome, RLS) i towarzyszące mu okresowe ruchy kończyn podczas snu (ang. periodic limb movemnts in sleep, PLMS) stanowią obok zaburzeń psychicznych, bezsenności z powodu nadużywania leków nasennych i alkoholu, bezsenności w zespołach bólowych i innych schorzeniach somatycznych oraz bezsenności psychofizjologicznej jedną z częstszych, choć niestety dość powszechnie pomijaną, przyczynę przewlekłych zaburzeń snu. Szacuje się, że w populacji ogólnej zespół niespokojnych nóg występuje z częstością od 5 do15%.

Pierwsza manifestacja RLS może nastąpić w każdym wieku, najczęściej ma to jednak miejsce po 20 roku życia. Częstość występowania zespołu wyraźnie wzrasta z wiekiem. Choroba ma charakter przewlekły z możliwymi długimi remisjami, a objawy zwykle narastają z wiekiem.

Objawy:

Głównym objawem zespołu są parestezje w kończynach dolnych, odczuwane przez chorych najczęściej jako mrowienie, cierpnięcie, drętwienie, znacznie rzadziej jako ból. Parestezje pojawiają się w spoczynku, najczęściej wieczorem np. podczas oglądania telewizji lub gdy dotknięta RLS osoba udaje się do łóżka i próbuje zasnąć. W celu zmniejszenia dolegliwości chorzy poruszają nogami (stąd nazwa zespołu), co prowadzi do częściowej poprawy. Ustąpienie objawów RLS po wykonaniu ruchu nogami jest jednak tylko tymczasowe. Parestezje nawracają bowiem wkrótce po zaprzestaniu aktywności ruchowej. Podczas snu u ponad 90% dotkniętych RLS osób występują okresowe ruchy kończyn (PLMS). Są to powtarzające się, występujące w seriach po 4 i więcej, regularne ruchy kończyn, przede wszystkim kończyn dolnych, składające się z wyprostu palucha i grzbietowego zgięcia stopy, często z towarzyszącym zgięciem w stawach kolanowym i biodrowym. Czas trwania pojedynczego ruchu wynosi od 0,5 do 5 sek., a odstępy pomiędzy pojedynczymi ruchami w serii najczęściej 20-40 sekund. Odczuwanie parestezji uniemożliwia choremu zaśnięcie, natomiast PLMS powodują przebudzenia ze snu. Prowadzi to u większości chorych na RLS do przewlekłego niedoboru snu, a w konsekwencji do uczucia ciągłego zmęczenia, wyczerpania oraz pogorszenia funkcjonowania w czasie dnia.

Diagnoza:

Ponieważ wiele przypadków RLS przebiega wtórnie do innych schorzeń, każdego chorego z RLS należy poddać dokładnemu badaniu i diagnostyce w celu wykluczenia zaburzeń neurologicznych, szczególnie polineuropatii oraz zaburzeń metabolicznych, szczególnie niedoboru żelaza i niewydolności nerek. W poszukiwaniu przyczyny RLS należy także zwrócić uwagę na czynniki jatrogenne, zlecone choremu leki o działaniu ośrodkowym np. neuroleptyki i leki przeciwwymiotne, lit, trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, mianserynę, lit, inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny, leki przeciwhistaminowe I generacji . RLS często występuje także u kobiet w ciąży, szczególnie w trzecim trymestrze ciąży. W pierwotnych postaciach RLS badanie neurologiczne i neurofizjologiczne (EMG), jak również badania laboratoryjne nie wykazują odchyleń od normy, częsty jest za to pozytywny wywiad rodzinny. Metodą diagnostyczną użyteczną w rozpoznawaniu RLS/PLMS jest aktygrafia. Metoda ta poprzez rejestrację ruchów kończyn podczas snu pozwala stwierdzić obecność PLMS oraz w przybliżeniu ocenić stopień zaburzenia ciągłości snu. W przypadku wątpliwości diagnostycznych celowym jest wykonanie badania polisomnograficznego. Postępowanie takie umożliwia wykluczenie innych współistniejących zaburzeń snu np. zespołu bezdechu sennego, który podobnie jak RLS może objawiać się zaburzeniami ciągłości snu, zwiększoną częstością występowania PLMS oraz uczuciem zmęczenia i senności podczas dnia.

Leczenie:

W przypadku stwierdzenie wtórnej postaci zespołu najbardziej celowe jest leczenie schorzenia podstawowego. W przypadku indukowanej przez farmakoterapię postaci RLS należy rozważyć zmianę leku na inny o podobnym działaniu, lecz o mniejszym ryzyku wywoływania RLS. W przypadku gdy korzyści kliniczne z dalszego stosowania leku przemawiają za utrzymaniem dotychczasowej terapii, zmniejszenie objawów RLS, można osiągnąć poprzez zmniejszenie dawki stosowanego leku i unikanie dużej wieczornej dawki. Postać pierwotną RLS oraz postacie wtórne, w których skuteczne leczenie schorzenia podstawowego nie jest możliwe, leczy się przede wszystkim przez wyrównanie niedoborów makro- i mikroelementów, szczególnie żelaza i magnezu. W dalszej kolejności można rozważyć doraźne stosowanie przed snem benzodwuazepiny np. klonazepamu w dawce 0.5-2 mg lub agonisty receptora opioidowego np. kodeiny w dawce 30-120 mg, pod warunkiem, że lek będzie podawany z przerwami, a czas terapii jest ściśle określony i na tyle krótki, że nie ma ryzyka wywołania uzależnienia. W przypadku terapii przewlekłej najbardziej celowe jest zastosowanie ok. 60 minut przed snem leków dapaminergicznych np. preparatu L-dopy z inhibitorem dekarboksylazy DOPA w dawkach od 50/12,5 do 200/50 mg lub agonisty receptora dopaminowego (np. ropinirol 0,5-4 mg, kabergolina 1-4 mg, pramipeksol 0.18-0.36 mg).

Zapraszamy do lektury naszych publikacji:

- Wichniak A, Wierzbicka A, Jernajczyk W. Zespół niespokojnych nóg i periodyczne ruchy kończyn podczas snu ? klinika, epidemiologia, diagnoza. Neurol. Neurochir. Pol. 2002;36(6):1173-1184.

- Wichniak A, Wierzbicka A, Jernajczyk W. Zespół niespokojnych nóg i periodyczne ruchy kończyn podczas snu - patogeneza i strategie leczenia. Neurol. Neurochir. Pol. 2003;37(3):633-643.

- Wichniak A. Życie na nerwowych nogach. Charaktery 2009;9(152):82-85.

Powrót

Drukuj | Kontakt

created by Pawel